(Arteritis equi, Equine viral arteritis - EVA)

 

Simptom ‘’ružičastog oka’’

Virusni arteritis konja je akutno oboljenje koje protiče sa znacima povišene telesne temperature, kataralnim zapaljenjem sluznica respiratornog i digestivnog trakta, promenama na vaskularnom sistemu u vidu degeneracija i nekroza, ikterusom, kolikama i karakterističnim edemima na kapcima, grudima i nogama

Klasifikacija i osobine virusa

Uzročnik oboljenja je RNK virus iz familije Coronaviridae, rod Arterivirus. Do danas je poznat samo jedan serotip virusa nazvan prema mestu prve izolacije Bucyrus (Ohajo). Virus se identifikuje serum-neutralizaconim testom ili reakcijom vezivanja komplementa, jer u inficiranom organizmu provocira sintezu komplement vezujućih i neutralizujućih antitela koja traju više godina.

 

Epizootiologija

Virusni arteritis konja je prvi put opisan 1953. godine na jednoj ergeli u Ohaju (SAD) kao oboljenje koje dovodi do abortusa kod kobila i koje se, za razliku od herpesvirusnih infekcija, karakteriše većim morbiditetom i kompleksnijom kliničkom slikom. Osim toga u toku te prve epizootije su pored abortusa uočeni izraziti, teški simptomi poremećaja respiratorne funkcije i edemi.

Nekoliko godina kasnije virus je izolovan iz pobačenog fetusa. Ubrzo nakon toga opisano je nekoliko epizootija u kojima je podrobno prikazana patogeneza i klinička slika oboljenja. U Jugoslaviji je virusni arteritis početkom 2001. godine prvi put dokazan serološki, a do sada nije opisan niti jedan klinički slučaj.

Izvor zaraze su bolesne i latentno inficirane životinje i pobačeni fetusi. Bolest se prenosi kontaktom, aerogenim i polnim putem, spermom inficiranih pastuva, pri čemu je respiratorni putem karpljične infekci najčešći.

Iz inficiranog organizma virus se izlučuje sekretom iz nosa, pljuvačkom, suzama, fecesom, urinom i spermom.

Patogeneza i klinička slika

Otok skrotuma

Posle oronazalne infekcije virus se replikuje u makrofagima bronhija. Nakon 48 časova prisutan je u regionalnim limfnim čvorovima, posle čega usledi viremija tokom koje se infekt rasejava po organizmu.Ćelije mete se nalaze u intimi malih arterija i vena; endotelne ćelije usled infekcije postajdau piknotične i podležu fibriodnoj nekrozi; postepeno se razvija limfatična infiltracija i edem vezivnog tkiva.

Inkubacija traje 3 - 14 dana, prosečno oko 7 dana. Kao prvi znak bolesti javlja se visoka temperatura, do 41°C, koja je prisutna narednih 5 - 9 dana. Nastaje depresija i anoreksija, razvija se luekopenija u krvi sa pojavom edema zadnjih ekstremiteta, abdomena, skrotuma, prepucijuma i mlečne žlezde. Moguća je pojava iscetka iz nosa i oka, konjuktivitisa i rinitisa, kašlja i otežanog disanja, periorbitalnog edema, urtika po vratu, glavi ili celom telu, dijareje, ikterusa i kolika. Oboljenje se može javiti i sa blagim kliničkim tokom kada se uočava samo konjuktivitis, otok očnih kapaka, suzenje i fotofobija (pink eye).

Pobačaji kod kobila javljaju se između trećeg i desetog meseca ždrebnosti, pred kraj febrilnog stadijuma ili u ranoj fazi oporavka, što je diferencijalno - dijagnostički važno u odnosu na herpesvirusni pobačaj. Novorođena žderbad mogu da uginu od intersticijalne pneumonije, dok nešto starija ispoljavaju simptome teškog pneumo - enteralnog sindroma.

 

Oporavak obolelih životinja zavisi od težine bolesti. Odrasli se konji, obično, oporave nakon 2 - 9 dana čak i bez tretmana. Morbiditet se kreće u granicama od 50 - 70%, pri čemu može da pobaci i preko 50% kobila. Mortalitet retko prelazi 30%, a najveća su uginuća zabeležena na početku epizootije. Poslednjih godina ima sve više izveštaja o velikom broju latentno inficiranih životinja koje na ispoljavaju nikakve kliničke simptome, ali koje mogu biti značajni izvori zaraze. Ovo se naročito odnosi na priplodne

pastuve.

 

Patoanatomske promene

 Promene su izrežene u vidu edema pluća, medijastinalnog tkiva i pleure, krvarenja po serozama i slezini, degeneracije jetre i bubrega, kataralnog enteritisa, kataralno - nekrotičnog kolitisa i tifilitisa, a sve kao posledica procesa na arterijama. Patohistološke promene su lokalizovane prvenstveno u mišićnom sloju malih arterija u vidu malih nekrotičnih žarišta. Adventicija je  edematozna i, kao i medija, infiltrirana limfocitima .

Kod pobačenih fetusa najčešće nisu nađene patoanatomske i histološke promene, osim u nekoliko slučajeva kada je utvrđeno vaskularno oštećenje placente, mozga, jetre, slezine i pluća. Za razliku od herpesvirusnih infekcija kod kojih su pobačeni fetusi sveži i sa karakterističnim patoanatomskim nalazom, kod virusnog arteritisa je očigledna parcijalna autoliza pobačenih fetsa, koji nisu patološki promenjeni .

Dijagnoza 

Tokom akutne faze bolesti moguće je posumnjati na virusni arteritis, što se potvrđuje identifikacijom virusa. Za izolaciju virusa mogu se koristiti nazalni i konjuktivalni brisevi. Fetus i placenta su neophodni u slučaju abortusa. Virus se moše izolovati iz slezine, pluća i  bubrega ploda, iz placente i plodovih voda.

U cilju serološke dijagnoze virusnog arteritisa, kod subklinički obolelih konja kao i onih nakon ozdravljenja, neophodni su parni uzorci. Antitela se mogu utvrditi serum neutralizacijom i reakcijom vezivanja komplementa počev od sedmog do desetog dana nakon prirodne ili veštačke infekcije. Nihov titar raste sledećih mesec ili dva i održava se u organizmu najmanje 3 godine. Titar od 1:4 i veći smatra se pozitivnom reakcijom, dok su za skoru infekciju karakteristični nalazi većeg titra od 1:256. Ždrebad seropozitivnih kobila ima u cirkulaciji maternalna antitela u toku 2 - 6 meseci po  rođenju i  ovom periodu može doći do interferencije pasivnog imuniteta sa aktivnom

imunizacijom.

Kod provere statusa pastuva potrebno je prvo uraditi serološku dijagnostiku da bi se utvrdilo da li je grlo uopšte bilo izloženo infekciji. Samo se konji sa titrom većim od 1:4 smatraju potencijalnim nosiocem virusa. Uprkos rastu titra antitela kod 30 - 60% inficiranih pastuva ne dolazi do uništenja svih virusa i oni ostaju perzistentno inficirani. Perzistirajući virus se može izolovati iz vas deferensa, ampule, semenih kesica, prostate i bulbouretralne žlezde. Pastuvi mogu virus izlučivati kratkotajno, nekoliko nedelja, nakon čega se oslobode infekta za sva vremena ili mogu mesecima i godinama kontinuirano ili periodično prenositi zarazu preko izlučene sperme. Ipak, posle dugotrajnog vremene izlučivanja virusa kvalitet sperme nije promenjen.

Poslednjih godina se za detekciju virusa arteritisa u spermi ili tkivima koriste različite modifikacije PCR metode, čime se vreme ispitivanje skraćuje na 48 sati.

Preventiva

Virusni arteritis konja nalazi se na listi ‘’B’’ OIE - a. Programi za suzbijanje zaraze i vakcinaciju su uvršteni u  nacionalne i međunarodne propise. U principu osnovni cilj je da se spreči širenje zaraze preko inficiranih pastuva. Ukoliko je status prenosioca virusa kratak, to se potvrđuje dokazom da nema virusa u dva uzorka sperme koji su dobijeni u intervalu od 7 dana. Pastuvi koji duže vreme izlučuju virus isključuju se iz priploda. Obavezno je karantiniranje obolelih i uvezenih grla zajedno sa serološkom kontrolom priplodnih pastuva. U poslednje vreme sve se veći značaj pridaje vakcinaciji. Imunitet koji se razvija je solidan i dugo traje. U nekim zemljama u upotrebi je inaktivsana vakcina Artevac (Fort Dodge).

Piše: dipl.vet.spec. Petej Zoran

 

Literatura:

Allen G.P, Respiratory Infections by Equine Herpesvirus Typus 1 and 4, 2002, International Veterinary Information Servce, Ithaca, New York, USA

Daly J.M, Mumford J.A, Influenza Infections, 2001, International Veterinary Information Servce, Ithaca, New York, USA

Đukić Branislava, Sudska veterinarska medicina, 2001, Fakultet veterinarske medicine, Beograd

Jones  S, Horse Health, Diseases and Vaccinations, 1999, Agriculture and Natural Resources, University of Arkansas

Kölbl Sylvia, Pabst J, Equine Viral Arteritis: Some new strategies in diagnostic and control, 2001, Zbornik radova III savetovanja iz kliničke patologije i terapije životinja, Budva

Milošević B, Jermolenko Gordana, Stankov S, Diferencijalna laboratorijska dijagnostika herpesvirusnih infekcija kod konja, 2002, Zbornik radova IV savetovanja iz kliničke patologije i terapije životinja, Budva

Murphy FA, Gibbs EPJ, Horzinek MC, Studert MJ, 1999, Veterinary Virology, 3^rd, Academic Press, San Diego

Timoney P.J, Equine Viral Arteritis, 2002, International Veterinary Information Servce, Ithaca, New York, USA

Trailović D, Jermolenko Gordana, Andrić N, Jovanović M, Virusni abortus kobila i rinopneumonitis: etiopatogeneza, dijagnostika i profilaksa, 2002, Zbornik radova IV savetovanja iz kliničke patologije i terapije životinja, Budva

Trailović D, Lazić S, Herpesvirusne infekcije konja: šta i kako dalje, 2000, Zbornik radova XII savetovanja veterinara Srbije, Vrnjačka Banja

Trailović D, Krstić V, Đuričić Bosiljka, Lazić S, Jermolenko Gordana, Virusne respiratorne bolesti i njihov značaj u aktuelnoj patologiji konja na području Jugoslavije, 2001, Zbornik radova III savetovanja iz kliničke patologije i terapije životinja, Budva

Trailović D, Respiratorne bolesti konja, 2000, Fakultet veterinarske medicine, Beograd

Van Erek E, Lekeux P, Doses of Commom Drugs, 2005,International   Veterinary Information Servce, Ithaca, New York, USA

Wilkins P.A, Henninger R, Reed S.M, Del Piero F, Acyclovir as Treatment for  EHV-1 Myeloencephalopathy, 2003, American Association of Equine Precticioners,  Lexington KY

Wilson D.W, Vaccination Programs for Foals and Weanlings, 1999, AAEP Proceeding, Vol. 45, 260